ARNI BERGMANN RITMENNT viðhorf svo ofan á í Sovétríkjunum, að lögð er mikil áhersla á að útbreiða meðal hinna nýju rússnesku lesenda, sem Halldór Lax- ness bindur miklar vonir við, hinn klassíska „kanón" - þau úrvalsrit, rússnesk og þýdd, sem fella mátti undir hugtakið heimsbók- menntir. Mun meiri varfærni gætti svo í allri útgáfu verka sem urðu til í samtíman- um. Hin stalínska menningarstefna gerði þær kröfur að samtímabókmenntir hefðu pólitískt notagildi við að ala upp „hinn nýja mann í nýju samfélagi". I reynd þýddi þetta æ strangari ritskoðun á verkum sovéskra rithöfunda. Og um leið það, að næsta fátt var þýtt af verkum erlendra samtímahöf- unda. Einna helst var þá um að ræða verlc eftir höfunda sem höfðu tekið mjög afdrátt- arlausa afstöðu með sovéskum kommún- isma og lýstu með aðferðum félagslega raunsæisins atburðum sem vörðuðu stétta- baráttu. En ekki einu sinni val slílcra við- fangsefna, ásamt með æskilegu hugarfari höfundarins, var nóg til að höfundur væri tekinn til þýðingar í Sovétríkjunum. And- rúmsloft hreinsananna milclu (1935-38) gerði það að verkum að allir Sovétþegnar verða afar varir um sig. Menn venjast því að góðir og gegnir leiðtogar og menningarvitar gærdagsins eru fordæmdir í dag, ef ekki teknir af lífi, og þar með komast allir í viss- an háska sem hafa starfað með þeim eða greitt götu þeirra. Menn gátu til dæmis stefnt í hættu starfsframa sínum og kannski frelsi með því að taka til útgáfu verk erlends rithöfundar, sem menn gátu ekki vitað hvar lenti á endanum: kannski leyndist í honum trotskistavilla eða eitthvað álíka slæmt? Arnaldur í Sölku Völku er afleitur marxisti, sagði talsmaður sovésks útgáfufyrirtækis við Halldór Laxness. Og hver veit nema höf- undurinn sjálfur reynist engu betri? Rétt, Halldór segir í Skáldatíma: það var þessi ótti með tilheyrandi varfærni og tor- tryggni sem tafði fyrir því að verlc hans kæmust til rússneskra lesenda. Og ekki bara hans: á þessum tímum lcom sáralítið út á rússnesku eftir Norðurlandahöfunda - aðra en sígilda höfunda eins og H.C. Ander- sen og Ibsen, og svo þelckta kommúnista eins og Martin Andersen Nexö.8 Meira en miljón bækur En svo var Stalín dauður og af stað fór svokölluð „hláka" í sovésku bókmenntalífi. Hún þýddi fyrst í stað að rússneskir höfund- ar byrjuðu að fikra sig út fyrir hinar þröngu slcorður sem þeim höfðu verið settar í túllc- un síns tíma - og um leið að smám saman dró úr fyrirvörum og illum grun um vafasöm utanaðkomandi áhrif á sovéska lesendur sem gætu fylgt þýddum bók- menntum. Halldór Laxness nýtur góðs af þessum breytingum og nú hefst útgáfusaga hans á rússnesku sem er í stórum dráttum á þessa leið: 1953. Stalín deyr. Smásagan „Osigur ítalska loftflotans í Reykjavílc" birtist í tímariti og í vikublaðinu Ogonjok. Kafli úr Atórn- stöðinni birtist í bókmenntablaðinu Literatúrnaja gazeta. 1954. Atómstöðin kemur út í tveim útgáf- um og einnig Sjálfstætt fólk (upplag 30 8 Sjá W.W. Pochljobkin: The Development of Scan- dinavian Studies in the USSR (1917-1965). Scandi- navica V, 1966, bls. 35. 74

Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200